Tijdens het verzamelen van zestien jaar grensverleggende couture voor haar retrospectief in het Musée des Arts Décoratifs, realiseerde Iris van Herpen zich dat er nog één creative ambitie was die ze nog in vervulling moest laten gaan. ‘Ik zag de interdisciplinaire aanpak in mijn hele oeuvre, maar ik miste iets dat altijd al een deel van mij was geweest: mijn liefde voor beeldhouwen en schilderen’, zegt van Herpen.

Op 24 juni tijdens de Paris Haute Couture Week presenteert van Herpen haar kenmerkende betoverende Couture samen met haar eerste sculpturen, waarmee ze een nieuw tijdperk van visuele kunst voor het maison inluidt. ‘Ik ben al lange tijd bezig om de perceptie van mensen over hoe mode en kunst kunnen samenwerken te vergroten. Dit is de natuurlijke volgende stap voor mij om echt te laten zien wat ik bedoel,’ zegt ze, waarbij ze haar favoriete proces van moulage, of draperen direct op de mannequin, vergelijkt met beeldhouwen. ‘Ook al noemen we de ene praktijk ‘Haute Couture’ en de andere ‘kunst’, voor mij is het één universum.’ De vier grootschalige kunstwerken, ontworpen als twee paren, zijn voorzien van een reeks innovatieve technieken op tule oppervlakken, opgehangen en gespannen via stalen buizen. Tule, een geliefd materiaal dat synoniem is aan klassieke balletkostuums, dient ook als basis voor de meeste Couture looks van Van Herpen. De sculpturen van Van Herpen, waar ze een jaar aan gewerkt heeft, vieren niet alleen haar band met de natuur, maar ook de immense vrijheid die ze heeft gekregen door het wat kalmer aan te doen en van de drukke stad te verhuizen naar een meer afgelegen omgeving. Met Unfolding Time herinneren de gewelfde, met de hand geplooide zijden vormen van Herpen aan het gevoel dat de tijd wordt uitgerekt als ze buiten is. Na verder onderzoek realiseerde ze zich dat dit in feite een universeel fenomeen is: ‘Het is bewezen dat mensen tijd op een andere manier ervaren in de natuur.’

De twee grootste sculpturen – Weightlessness of the Unknown en Embers of the Mind – laten zien hoe voor van Herpen het creatieve proces parallel loopt met de ritmes in de natuur. Van Herpen noemt de werken “zelfportretten van haar innerlijke wereld” en materialiseert de schoonheid en chaos van ideeën en experimenten door middel van dubbelzinnige voorstellingen van vernieuwing en vernietiging. Fragmenten beschilderde zijde die met de hand op de tule ondergrond zijn gestikt, onzichtbaar van veraf, vormen cycloonachtige composities; van dichtbij zijn lava-achtige texturen bereikt door tientallen lagen olieverf, die doen denken aan het zware impasto van van de Japanse kunstenaar Kazuo Shiraga. De onmogelijk zwevende vormen ademen de geest van abstracte expressionisten als Joan Mitchell en de grillige, buitenaardse sfeer van Jeroen Bosch. De couturier beschouwt Louise Bourgeois bovendien als een belangrijke invloed vanwege haar eigenzinnige benadering van vakmanschap. Het laatste kunstwerk, Ancient Ancestors, is een verdere uiting van Van Herpens eerbetoon aan de zee. Het beeld speelt in op recente studies van de Franse biochemicus Emmanuel Farge en zijn team aan het Institut Curie, die ontdekten dat de eerste zeeorganismen hun zintuiglijke vermogens ontwikkelden door de beweging van de zee fysiek waar te nemen. Net als Unfolding Time wordt dit werk geaccentueerd door zandstrooien, zowel een metafoor voor tijd als een eerbetoon aan de zee.  

LEES OOK: SPORT COUTURE

Terwijl de kunstwerken de overweldigende kracht van de natuur vieren, spoort de hybride presentatie het publiek aan om hun eigen relatie met de planeet te heroverwegen. Naast de sculpturen worden performers gepresenteerd als levende kunstwerken, die worden verheven en gedeeltelijk gebeeldhouwd om de perceptie van superioriteit van de mens te weerspiegelen. Door het publiek te confronteren met hun blik, moedigt van Herpen een proces van zelfrealisatie aan. 

Of het nu gaat om zwaartekracht tartende silhouetten of etherische draperieën die de lucht vangen, ook van Herpen’s Couture-looks lijken een eigen leven te leiden. Hoewel 3D-printen en het vouwen van zijde in het DNA van het maison zitten, worden er nieuwe technieken getoond. Umwelt en Aeromorphosis hebben bijvoorbeeld een subtiel parelverloop dat de cyclonische composities van de sculpturen weerspiegelt, terwijl de transparante japon Ataraxy, gemaakt met een warmtepistool, de zwevende kwaliteit van de kunstwerken nabootst. Net als Unfolding Time en Ancient Ancestors combineert de witte Ecosophy-jurk organza met ingewikkelde 3D-prints die naadloos overgaan in kant. Van Herpen eert het Japanse vakmanschap, de precisie en de spiritualiteit van het dagelijkse leven met de Sensorium-jurk, samengesteld uit obi-stof uit de kimono-collectie van de couturier. 

Door de Couture looks en sculpturen tegelijkertijd als kunstwerken te presenteren, in tegenstelling tot de typische hectische catwalk, suggereert van Herpen dat het publiek zijn paden kiest en meer tijd besteedt aan het waarderen van de kunstzinnigheid en het vakmanschap.

Credits headerfoto: Franck Bohbot