‘NIET EEN VIRUS, MAAR EEN VERZWAKT IMMUUNSYSTEEM IS DE GROOTSTE BEDREIGING VOOR DE VOLKSGEZONDHEID’ KOPTE EEN BEKEND OPINIEBLAD. DE MOEDIGE WOORDEN KWAMEN VAN DR. CARLA PEETERS, ERVAREN IMMUNOLOOG EN OPRICHTSTER VAN COBALA. HET IMMUUNSYSTEEM BLIJKT ANNO 2021 EEN ONDERGESCHOVEN KINDJE: HET BESTAANSRECHT ZOU ZICH LIMITEREN TOT EEN TERM DIE WE ALLEEN PRE-CORONA KENDEN. ZONDE, WANT HET IMMUUNSYSTEEM IS EEN INGENIEUS MECHANISME DAT MET DE JUISTE ZORG UITSTEKEND ZIJN WERK ZELF KAN DOEN. JE MOET ER EVEN DE TIJD VOOR NEMEN, MAAR DR. PEETERS LEGT HET ONS HELDER UIT.

Wat is het immuunsysteem nu precies?

‘Het immuunsysteem is een surveillancesysteem dat door continue monitoring in het lichaam resulteert in een cascade aan reacties om gezond te kunnen blijven en ziekteverwekkers te weren. Geen enkel onderdeel van het lichaam wordt aan deze surveillance onttrokken. In het lichaam aanwezige bacteriën, schimmels, virussen, lichaamseigen cellen en eiwitten hebben ieder een eigen rol in de surveillance en bescherming. Verstoring onder invloed van “onnatuurlijke” factoren van het precaire evenwicht van dit ecosysteem kan uiteindelijk tot ziekte leiden. Het immuunsysteem is dus net zo belangrijk als de lever, hart en nieren om te kunnen overleven. De functie van het immuunsysteem is vooral bekend voor de bescherming van infectieziekten zoals onder andere het varicellazostervirus (waterpokken bij kinderen en gordelroos bij volwassenen), Mycobacterium tuberculosis (tuberculose) of Aspergillus niger (zwartschimmel). Wanneer het immuunsysteem goed functioneert kan in het lichaam geen overgroei van “nieuwe” binnendringers ontstaan. Een minder effectief functionerend immuunsysteem kan een virus de mogelijkheid bieden te ontsnappen waardoor het in het lichaam aanwezige varicellazostervirussen weer te veel kunnen worden. De huidaandoening (gordelroos) die gepaard gaat met blaasjes, jeuk, roodheid en pijn verdwijnt wanneer het immuunsysteem weer in balans is en het virus in toom gehouden wordt. Onder invloed van stress of blootstelling aan toxische stoffen kan een opleving van gordelroos optreden. Veel over hoe het immuunsurveillancesysteem functioneert is nog niet bekend. Wel wordt algemeen erkend dat het immuunsysteem ook een belangrijke surveillancerol vervult bij kanker en andere chronische ziekten zoals bijvoorbeeld reuma, diabetes en dementie. Het immuunsysteem onderscheidt twee verdedigingslinies; het innate en adaptive immuunsysteem. Het innate immuunsysteem is de eerste niet specifieke defensielinie. De huid en alle mucosale membranen van de ogen tot de darmen vormen een fysieke barrière om lichaamsvreemde stoffen en ziekteverwekkers in toom te houden. Trilharen, slijm, zuur, traanvocht, zweet en urine hebben een vergelijkbaar beschermend effect. Wanneer de nieuwe ziekteverwekker of stof in staat is het lichaam binnen te treden worden cellen als fagocyten en leukocyten en enzymen in een kettingreactie geactiveerd. Deze geavanceerde samenwerking voorkomt verder binnendringen door de ziekteverwekker te doden en immuuncellen die de ziekteverwekker op kunnen ruimen te activeren. Tenslotte kunnen natural killer-cellen geactiveerd worden die door toxines uit te scheiden tumorcellen en cellen die ziekteverwekkers bevatten kunnen vernietigen. Wanneer het innate immuunsysteem niet in staat is de ziekteverwekker in toom te houden treedt het adaptive en meer specifieke immuunsysteem in werking. Het adaptive immuunsysteem kan in een periode van twee weken een geheugen opbouwen. Bij een tweede keer dat de ziekteverwekker binnendringt of een nieuwe variant tegenkomt en/of zich kan vermeerderen zorgt het geheugen voor een snellere reactie. Een tweede infectie verloopt meestal onopgemerkt of mild. Het adaptive immuunsysteem bestaat uit T- en B-lymfocyten die zich in het lymfesysteem bevinden. De T- en B-lymfocyten erkennen een specifiek stukje eiwit of suiker(epitoop) van de ziekteverwekker. Bij een natuurlijke infectie worden antistoffen tegen veel verschillende epitopen opgewekt waardoor een brede bescherming ontstaat. T-helpercellen activeren de B-cellen tot plasmacellen om grote hoeveelheden antistoffen te kunnen produceren. In de eerste week worden vooral gM-antistoffen door de B-cellen geproduceerd. Na een week tot veertien dagen worden ook IgA- en IgG-antistoffen gemeten. Van zowel B- als T-cellen kunnen geheugencellen gevormd worden. Bij een tweede maal binnendringen of ongewenste vermeerdering van een ziekteverwekker wordt deze snel herkend en kunnen veel sneller de vorming van IgG-antistoffen ontstaan. De antistoffen binden zich aan de ziekteverwekker tot een complex waardoor deze opgenomen kunnen worden door cellen en/of onder invloed van de uitscheiding van bepaalde stoffen vernietigd kunnen worden. Het antigeen-antistofcomplex kan ook weer de antistofproductie stimuleren. Naast de T-helpercellen zijn er nog andere soorten T-cellen actief die allen een aparte rol vervullen in het immuno surveillancesysteem. Een bijzondere rol vervullen de cytotoxische T-cellen die verantwoordelijk zijn voor het vernietigen van tumorcellen en geïnfecteerde cellen. Wanneer er geen klachten meer zijn en parameters genormaliseerd zijn heeft het immuunsysteem de overgroei van een “nieuwe” binnendringer of tumorcel onder controle gekregen.’

Het immuunsysteem staat in Nederland als nooit tevoren in de belangstelling. Toch wordt er vanuit de overheid niet aangestuurd op het beschermen van een natuurlijk werkend immuunsysteem. Kunt u dat verklaren?

‘Niet alleen in Nederland wordt tijdens deze coronapandemie de effectiviteit van de natuurlijke immuniteit door politici en overheid verzwegen. Een toenemend aantal vooraanstaande wetenschappers en artsen vindt dat natuurlijke immuniteit de juiste plaats in het coronapandemiebeleid verdient. De natuurlijke immuniteit blijkt zelfs vele malen betere bescherming te bieden voor een symptomatische infectie (met klachten) met het coronavirus dan vaccinatie met een van de Covid-19-vaccins. Een studie uit Israël toonde een 27 maal betere bescherming tegen een virale herinfectie met klachten. Inmiddels zijn over de robuuste en langdurige immuniteit na natuurlijke infectie
met het SARS-CoV-2-virus meer dan vijftien wetenschappelijke artikelen verschenen. Dit maakt het steeds moeilijker om het belang van de natuurlijke immuniteit niet te erkennen en in te zetten. Ernstige doorbraakinfecties met nieuwe varianten zijn in IJsland, Engeland, Israël en US gezien bij dubbel gevaccineerden. De hoofdonderzoeker van Astrazeneca-professor dr. Pollan en de hoofd epidemioloog van IJsland hebben beiden publiekelijk aangegeven dat natuurlijke immuniteit van belang wordt om de pandemie onder controle te krijgen en herhaalde virusdoorbraken met nieuwe varianten na vaccinatie te voorkomen. Het SARS-CoV-2-virus is endemisch geworden en zal in de samenleving blijven waarbij juist een flexibel en veerkrachtig immuno surveillancesysteem de noodzakelijke bescherming kan bieden om overvolle ziekenhuizen te voorkomen. Het zonder continue analyse over de voor- en nadelen doorgaan met de gekozen massa vaccinatiestrategie en het niet erkennen van ieders persoonlijke unieke immuno surveillancesysteem kan wel eens een doodlopende weg worden. Ziekenhuizen voorspellen een ernstige griepgolf. Vanuit de hygiënehypothese is de redenering dat het immuunsysteem de afgelopen anderhalf jaar door het dragen van mondkapjes en anderhalve meter afstand houden minder getraind werd om het influenzavirus in toom te houden. De invloed van langdurige stress door eenzaamheid, lockdowns, quarantaine, het dragen van mondkapjes en blootstelling aan handhygiënedesinfectans met aanwezigheid van toxische stoffen hebben echter
de weerbaarheid van het immuunsysteem verzwakt. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat overbelasting van het sympathisch zenuwstelsel (de vecht-of-vluchtreactie) ontstekingsreacties kunnen bevorderen en een effectieve immuunrespons op virale infecties kunnen verminderen. Uiteindelijk kan de ontstane situatie door een focus op een enkele virale infectie tot een veel grotere bedreiging van de publieke gezondheid leiden. Het is dan ook gevaarlijk om onder dergelijke omstandigheden de evidence based wetenschap van natuurlijke immuniteit te veronachtzamen. Er ontstaat een groot risico dat de zorg onbetaalbaar en onuitvoerbaar wordt door een toename van infectieziekten en chronische ziekten. De begroting voor de zorgkosten in 2022 bedraagt honderd miljard en zal jaarlijks blijven stijgen.’

Kinderen leren weinig over holistische geneeskunde. Dat kan en moet anders, maar hoe?

‘Juist nu is het belangrijk om kinderen en vooral ook ouders, docenten en leraren inzicht te geven dat een lichaamseigen effectief immuno surveillancesysteem het meest belangrijk is om infecties en chronische ziekten te voorkomen. In de begeleiding van kinderen en jongeren merk ik dat zij bereid zijn om stappen te zetten in een op
de persoon afgestemde voeding en leefstijl om klachten zoals bijvoorbeeld chronische buikpijn/darmklachten, pijn, misselijkheid, slapeloosheid, angst, vermoeidheid en/of overprikkeling op te lossen. Omdat binnen enkele weken al verbeteringen merkbaar kunnen zijn worden zij gemotiveerd om veranderingen blijvend door te voeren. Kinderen leren zelf leiderschap te nemen over hun eigen lichaam en gezondheid. De coronapandemie heeft onevenredig veel van kinderen en jongeren gevraagd terwijl zij nauwelijks een risico lopen op een ernstige infectie en betrokken zijn bij de transmissie van het virus. Dit blijkt uit studies in Noorwegen, Zweden en UK. De pandemie heeft er wel toe geleid dat in het eerste kwartaal van 2021 het gebruik van antidepressiva bij kinderen enorm is toegenomen. Ook wordt een toename in lichaamsgewicht en afname van de geestelijke gezondheid gezien. Scholen kunnen een bijdrage leveren door in biologielessen aandacht te besteden aan de effecten van fruit, groenten, muziek en ademhaling op het verminderen van infectieziekten en chronische ziekten. Het is belangrijk dat directie, staf en docenten in het onderwijs gefocust blijven op hun onderwijstaak en het algemeen welbevinden van kinderen en jongeren. Het bevorderen van een gezonde stressvrije omgeving kan zowel de gezondheid als de leerprestaties van kinderen en jongeren verbeteren.’

Ziet u een causaal verband tussen het coronavirus en het immuunsysteem?

‘Een ernstig verloop van een infectie met het SARS-CoV-2-virus, evenals voor andere seizoensgebonden infecties, kan gerelateerd zijn aan een verzwakt/ontregeld immuunsysteem, slechte ventilatie, lage temperatuur of luchtvochtigheid. Bij een goed werkend immuunsysteem verloopt een virale griepvirusinfectie zonder of met milde klachten en is het lichaam in staat een goede weerbaarheid op te bouwen om een volgende infectie te voorkomen. Op deze wijze wordt ook tegen nieuwe varianten van virussen immuniteit opgebouwd. Niet voor niets blijkt dat in Nederland 95 procent van de mensen die bloed doneren te beschikken over antistoffen tegen het coronavirus. Ook al zijn er geen antistoffen meer aantoonbaar dan nog kunnen er B-cellen in het beenmerg aangetoond worden die antistoffen aanmaken. Nog belangrijker is de beschermende rol van de T-celimmuniteit die tot op heden weinig aandacht heeft gekregen en zorgt voor het behoud van een robuuste en langdurige immuniteit. Een studie gepubliceerd in Nature toonde aan dat T-cellen die geactiveerd werden door het SARS-CoV-virus zeventien jaar later bescherming kunnen bieden tegen een infectie met het SARS-CoV-2-virus. Tijdens de eerste golf van Covid-19 lagen vooral oudere mannen met meerdere onderliggende ziekten op verpleegafdelingen en op de intensive care. Chronische ziekten als hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht en oudere leeftijd zijn belangrijke risicofactoren voor een ernstig verloop van de ziekte. De ernstige vorm van Covid-19, Acute Respiratory Distress Syndroom (ARDS), waarbij het immuunsysteem out of control is door een cytokine storm kan ook voorkomen na een uit de hand gelopen infectie met het influenzavirus en/of een bacteriële infectie. Mensen die in de eerste golf overleden aan Covid-19 hadden een gemiddelde leeftijd ouder dan tachtig jaar met veelal meer dan twee onderliggende ziekten. Naarmate het aantal chronische ziekten toeneemt blijkt het immuunsurveillancesysteem minder effectief te worden. De belangrijkste risicofactor voor Covid-19 is ouderdom. Verminderde effectiviteit van het influenzavaccin werd aangetoond bij mensen met een verouderd immuunsysteem, door immunosenescence. Tijdens de tweede golf van Covid-19 in Nederland lagen ook allochtonen en migranten in Nederlandse ziekenhuizen. Oorzaak en gevolg is soms moeilijk te duiden met meerdere factoren die een rol spelen in het minder effectief functioneren van het immuunsysteem. Zo blijkt Covid-19 in westerse landen vaker voor te komen in gebieden waar mensen met een laag inkomen dicht op elkaar wonen en de luchtvervuiling het hoogst is. Mensen met een laag inkomen beschikken over onvoldoende middelen om gezonde voeding te kunnen kopen en lopen daardoor een grotere kans op een minder effectief immuunsurveillancesysteem. Een tekort aan vitaminen, mineralen en eiwitten kan een rol spelen bij een slecht functionerend immuunsysteem. Niettemin is het deze groep die het ergst getroffen wordt door lockdowns en de maatregelen. Het beleid zou er daarom beter op gericht kunnen zijn om juist de mensen en kinderen met lage inkomens te ondersteunen met goede voeding, veiligheid en zekerheid van inkomen om de druk op de zorg te verminderen.’

Tot slot: wat zou u tegen mensen willen zeggen die vertrouwen op een goed werkend immuunsysteem?

‘Voor een goed werkend immuunsysteem is blijvend aandacht en onderhoud voor het eigen lichaam en van de directe omgeving nodig. Wanneer de omgeving overbelast wordt door toxische stoffen of uitgeput raakt door stress is meer nodig om het eigen immuno surveillancesysteem effectief te houden. In Amerika daalt, na jaren toename, de levensverwachting. Een gezondere wereld met behoud van natuur begint bij ieder individu. Wanneer klachten ervaren worden is het belangrijk in een vroegtijdig stadium te onderzoeken of het mogelijk is het lichaam met voeding en leefstijl weer in balans te brengen. Denk daarbij ook aan mogelijke invloeden vanuit de omgeving. Bewuste keuzes na een eigen afweging van risico’s en voordelen voor een bijdrage aan een gezondere wereld kunnen het verschil maken.’

Tekst Marina de Massiac