Het is de hoogste tijd om bij jezelf naar binnen te kijken. Of je nou als doel hebt een betere huid te krijgen, af te vallen, je humeur op te krikken of je energieniveau te verhogen; het spijsverteringssysteem is waar het allemaal begint, volgens onderzoek. Een gelukkig gevoel is de sleutel is tot een goede gezondheid. Hier lees je hoe blijvende verandering mogelijk is.

De focus op medisch onderzoek ligt tegenwoordig meer op de darmen. Wereldwijde onderzoekscentra bestuderen hoe ons microbioom – micro-organismen zoals bacteriën, virussen en gisten die ín en op ons lichaam zitten – alles dicteert, van gewicht tot geestelijke gezondheid. Bovendien is er met negentig procent van het gelukkige hormoon serotonine, geproduceerd in het spijsverteringskanaal, een onbetwistbaar verband tussen depressie en spijsvertering. Hier lees je hoe je eenvoudige veranderingen kunt aanbrengen die een diepgaand effect hebben op je darmen en je welzijn, van technieken om stress te verminderen en het parasympatische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor rust en spijsvertering, te verhogen. Maar ook wat het verband is met je hormonen en hoe beter voor beide te zorgen…

HET TWEEDE BREIN

Voor wetenschappers en gezondheidswerkers begint en eindigt alles bij de darmen, maar dit is niet altijd het geval geweest. De darmen hebben communicatiekanalen met de hersenen die zeggen dat alles in orde is, of waarschuwen voor een probleem. De bacteriën in onze darmen voeden zich met vezels in onze voeding om vetzuren met een korte keten te produceren, die als boodschappers dienen om met de hersenen te communiceren via de bloedstroom of sneller via de nervus vagus zenuw. Deze nervus vagus staat centraal in de darmgezondheid. De nervus vagus is een lange dwalende zenuw die signalen van over het hele lichaam detecteert en naar de hersenen stuurt – het staat centraal in de hersendarm-as. De darm speelt zó een cruciale rol in onze gezondheid dat het bekend staat als ‘het tweede brein’. Er zijn meer zenuwcellen aanwezig in de darmen dan in het ruggenmerg. Hoewel de exacte mechanica van de hersendarm-as nog onbekend is, wordt algemeen aangenomen dat het microbioom missiecontrole is. Het microbioom is een collectief van biljoenen bacteriën die essentieel zijn voor het behoud van een goede fysieke en mentale gezondheid. Maar wetenschappers moeten nog precies vaststellen hoe een gezond microbioom eruitziet. Het microbioom van één persoon kan er heel anders uitzien dan dat van een ander. Maar er is geen enkel aspect van ons leven en onze gezondheid dat het microbioom niet moeit. Een divers spectrum aan bacteriën is de sleutel. Helaas heeft het moderne leven, slechte voeding, roken, alcohol, vervuiling, stress en zelfs overmatig sporten ertoe geleid dat ons microbioom zijn diversiteit heeft verloren, wat een disbalans veroorzaakt dat bekend staat als dysbiose. Dit is een van de redenen waarom allergieën en intoleranties stijgen.

In de afgelopen tien jaar heeft zich een heel onderzoeksgebied ontwikkeld, waarbij wordt gekeken hoe ons microbioom stressniveaus, angst en depressie kan beïnvloeden. Onderzoek heeft aangetoond dat depressieve mensen minder diverse darmmicroben hebben. Ook door onderzoek hebben ze gezien dat als je mensen bepaalde bacteriën geeft – met name bifidobacterium – het stressmarkers aanzienlijk vermindert. Een verarmd darm microbioom is een zorg. Ongeveer zeventig procent van ons immuunsysteem zit in en rond onze darmen, dus het is een groot deel van onze verdediging tegen de buitenwereld. Onze obsessie met reinheid helpt ook niet. Té schoon zijn en antibacteriële middelen gebruiken, kan ons microbioom zelfs schaden. Het goede nieuws is dat je huisdier een wandelende probiotica is. Uit onderzoek blijkt dat kinderen met honden in huis minder kans hebben op het ontwikkelen van immuunsysteemaandoeningen, waaronder allergieën en astma. Dus, wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat ons darm microbioom divers is? Sociaal zijn is erg belangrijk. In contact komen met andere mensen biedt de mogelijkheid om bacteriën uit te wisselen, terwijl het eten van een gevarieerd dieet een divers microbioom ondersteunt. Maar ook suppletie is belangrijk. Zoek bij het kiezen van prebiotica en probiotica naar producten die verschillende stammen bevatten, zoals symprove, een supplement op waterbasis met meerdere stammen. En stop met snacken. Door een opening tussen de maaltijden kunnen nieuwe bacteriën de darmwand opruimen. Een ding waar experts het allemaal over eens zijn, is dit: sluit kunstmatige zoetstoffen uit. Dierstudies tonen aan dat ze enorm schadelijk zijn voor darmmicroben.

HOE ONTSTRESSEN WE ONZE MAAG

Stress wordt gezien als de oorzaak van veel chronische maag- en spijsverteringsproblemen. Stress heeft een enorme impact op de toestand van onze darmen en op onze algemene gezondheid: als je spijsvertering niet goed is, hoe gezond je dieet ook is, neem je geen voeding op. Stress kan meer verstrekkende gevolgen hebben voor de gezondheid. Hoewel momenten van acute stress een duidelijke invloed op onze darmen kunnen hebben, is het de stille, constante stress die nu deel uitmaakt van ons dagelijks leven dat zo schadelijk blijkt te zijn.

In een perfecte wereld werkt het lichaam soepel en tikt het mee met zijn eigen zorgvuldig gekozen ritme. Als elke nieuwe dag aanbreekt, wordt het energetische sympathische zenuwstelsel geactiveerd om ons het ‘opstaan ​​en gaan’-gevoel te geven om ons te helpen onze dag te beginnen. En zo gaat het door, tot ’s avonds, wanneer het rustgevende parasympatische zenuwstelsel het overneemt en de hartslag vertraagt, onze energie afneemt en, in een ideale staat van rust, het lichaam in de zogenaamde rust- en verteringsfase gaat, wat voorafgaat aan slaap. Zonder externe stimulatie om zijn aandacht te trekken, richt het lichaam zich op het herstellen van dagelijkse schade, het verteren van voedsel en in het algemeen herstellen voor de volgende dag. Maar het is geen perfecte wereld. Of het nu gaat om de nieuwste serie op Netflix of een e-mail die binnenkomt, er is altijd iets om ons bezig te houden, waardoor ons lichaam in de avond wordt afgeleid van de taak die het zou moeten doen. Veel gezondheidsproblemen komen door overmatige stimulatie. De sleutel tot een soepel verloop van dit proces is de nervus vagus die van de hersenen naar het hart, de lever en het spijsverteringskanaal loopt, wat zorgt voor communicatie tussen de hersenen en de darmen. Het beïnvloedt ook direct het parasympatische zenuwstelsel. Door het te activeren, kunnen we overschakelen van een staat van waarschuwing naar rust.

De Vlaamse Martine Prenen is gezondheidsbegeleider en auteur van het onlangs verschenen ‘’T zijn de hormonen’. Een boek die je wegwijs maakt in de wereld van hormonen. Op soms grappige en zeer herkenbare manier vertelt en leert Prenen ons samen met orthomoleculair arts Rudy Proesmans meer over ons lijf. 

Martine: ‘We weten nog niet zo lang dat een groot deel van onze hormonen in onze darmen gecreëerd worden. Die neurotransmitters zijn van belang, daar ligt een relatie met onze levenskwaliteit. Fysieke, mentale en geestelijke pijn zijn met elkaar verbonden. Onze darmen zijn cruciaal. Je weerstand staat of valt voor tachtig procent met de gezondheid van je darmen en twintig procent met wellbeing. Via de grote zenuw genaamd nervus vagus wordt in je lichaam gecommuniceerd. Deze zenuw staat in connectie met de hersenen die weer communiceren met – onder andere – de darmen. De slechte bacteriën communiceren ook via de nervus vagus. Die varen wel bij snoep, koek en verkeerde suikers. Door deze te voeden ervaren we uiteindelijk nog sneller stress in het lijf. Als onze hersenen stress ervaren vanuit “ergens” in ons lijf, sturen de hersenen signalen naar de bijnieren en geven opdracht om nog méér stresshormoon aan te maken. Als de darmen overhoop liggen gaat het mis in onze controlekamer. Dan voel je aan disbalans in je lijf; slapeloosheid, verminderde weerstand, een laag libido, zenuwachtigheid tot zelfs een kort lontje. Kortom; dan voel je je slecht. De twee héél belangrijke dingen zijn dus de bacteriën én de hormonen. Tevreden en vooral gezonde darmen bepalen zóveel in je lichaam omdat van daaruit veel signalen naar je hersenen gaan. Je lekker voelen begint in je buik. Als kindjes zich onprettig voelen zeggen ze dat ze buikpijn hebben, wanneer je verliefd bent heb je “vlinders in je buik” en bij stress heb je last van diarree of krampen. Je buik is het centrum van alles.’

Door voor je darmen te zorgen, zorg je er gelijk voor dat je hormonen in balans blijven. Gezonde vezelrijke voeding en ondersteuning met probiotica is de ‘way to go’ voor je darmen. ‘Bij veel stress kun je in 24 uur de goede bacteriën kwijtraken. Maar ook prebiotica is belangrijk. Prebiotica zijn onverteerbare vezels en letterlijk voer voor je goede, beschermende darmbacteriën. Chiazaad is daar een goed voorbeeld van. Maar ook asperges en dat soort vezelrijke groenten. De goede darmbacteriën vinden dat heerlijk en de slechte vinden het vies.’ Aldus Martine.

Na de lezingen die Martine veel doet kreeg ze toch veel vragen over hormonen en hun werking. Ze ging op onderzoek uit en besloot er ook Rudy Proesmans, orthomoleculair arts, bij te betrekken. Martine: ‘Als je last hebt van je hormonen word je vaak lang van het kastje naar de muur gestuurd want je kunt er niet direct je vinger op leggen. Orthomoleculair arts Rudy Proesmans ziet vaak dat mensen met klachten door hormonale onstabiliteit bij hem uitkomen. Een orthomoleculair arts doet een veel uitgebreider bloedonderzoek en kijkt dan verder dan enkel symptoombestrijding. Haaruitval is bijvoorbeeld ook een groot probleem bij vrouwen. Het probleem is vaak een combinatie van genetische aanleg en een tekort aan bepaalde mineralen. Het is deels genetisch bepaalt maar het kan heel goed ook door een slecht functionerende schildklier komen en ook door hormonaal disbalans of zware diëten. Ik adviseer dan om bloedonderzoek te laten doen bij een orthomoleculair arts.’

Martine’s must do’s voor een betere leefstijl

1. Bewegen! Heel belangrijk, ga de natuur in! Neem me-time. Even leegmaken en ontladen van stress. Dat doe je best in de natuur omdat stress weerstand ondermijnend is moet je er vanaf. Ontladen in de natuur werkt perfect.

• Sport: Dan maak je niet alleen je lichaam mooi, er gaan ook energiefabriekjes aan het werk. Je maakt meer energie, je wordt veerkrachtiger en je weerstand gaat omhoog. Je hoeft niet te overdrijven maar bijvoorbeeld een HIIT-training zoals in mijn boek omschreven duurt tien minuten. Ga voor korte en bondige oefeningen.

• Zorg voor kleur op je bord: je eet gevarieerd en lekker. Hoe meer kleur, hoe meer antioxidanten, die helpen de troep uit je lijf te halen en vertrek vanuit groenten want daar zitten de meeste vitaminen en mineralen in. Als je kiest voor vlees kies dan voor kwaliteit, wild of biologisch dynamisch. Als het even kan kies dan voor biologische groenten want die bevatten maar liefst vijftig(!) procent minder zware metalen, minder pesticiden én biologische groenten bevatten nog genoeg salvestrolen. Dat zijn stofjes die een plant aanmaakt om niet ziek te worden en dat zorgt ervoor dat wij ook niet ziek worden. Ze zitten helaas nog amper in hun bespoten soortgenoten. Ben je niet dol op groenten, gebruik dan verse kruiden om dingen op smaak te brengen. In donkergroene groenten en kruiden zit veel chlorofyl in en dat werkt ondersteunend voor je darmen.

• Leer mediteren: ik mediteer sinds anderhalf jaar. Het is enorm bepalend geweest voor mijn ‘korte lontje’, die is veel langer geworden. Je kunt in meditatie bij jezelf blijven en focussen op je ademhaling. Je ogen sluiten en inademen in vier tellen, één tel vasthouden en dan in zes tellen uitademen. Je kan ook gewoon je ogen sluiten en je zintuigen laten werken. Wat hoor ik, wat ruik ik, wat proef ik. Zo ga je ‘uit je hoofd’. Mediteren is vakantie voor je brein!

• Lachen! Dan scheiden we gelukshormonen af en die werken als pijnstillers. Als we vijf minuten lachen hebben we al 53 procent verhoging van gelukshormonen, je kunt daarbij zelfs je brein voor de gek houden, gewoon je mondhoeken optrekken werkt al, zelfs als je heel chagrijnig bent.

TEKST: Kristina Bozilovic
ILLUSTRATIE: Flora Stalknecht