Ik ben gelukkig. Dat durf ik hardop te zeggen en vast te leggen op papier. Waarom las ik dan het boek Happy in 100 dagen van gelukspsycholoog Josje Smeets? Ik zou een barmhartig antwoord willen geven als; ik wil leren over geluk omdat heel veel mensen het geluk dat ik voel niet voelen zodat ik ze kan helpen. Maar die komt als tweede in me op. De eerste is meer in lijn met; hoe kan het nóg beter, nóg gelukkiger of in elk geval consequenter? In hoeverre zijn we zelf debet aan ons geluksgevoel? En wat is nu eigenlijk dat hele purpose en richting waar wérkelijk élke (Amerikaanse) coach over begint en Oprah niet over kan ophouden? Nou. Daar legde ik dus blijkbaar de vinger op de zere plek voor wel negentig procent van de mensen die bij Josje komen! Eindelijk snap ík nu hoe het zit. En nu komt dan mijn tweede doel; het jou ook laten weten zodat ook jij optimaal geluksgevoel zal kennen. En tijdens het gesprek met Josje ontfutselde ik tevens dé gouden formule voor everlasting happiness!

Met een loopbaan als psycholoog in onder andere het Pieter Baan Centrum in het forensische veld en jarenlange ervaring op zak begeleidt gelukspsycholoog Josje Smeets vele particulieren én medewerkers van bedrijven naar een gelukkigere staat van zijn. En als je lekker praktisch ingesteld bent kun je met haar technieken zélf aan de slag in haar nieuwste lees- en werkboek Happy in 100 dagen waarin onder andere de basisprincipes van geluk beschreven staan. Dit zou íedereen op school al moeten leren wat ons betreft! Gezien ons geluksgevoel is uitgedaagd door de pandemie leek het ons goed om het gesprek aan te gaan met Josje, dé gelukspsycholoog!

Wat doe jij als gelukspsycholoog en wanneer stap je als cliënt naar een gelukspsycholoog? Wat zijn de voornaamste redenen dat mensen bij je komen?

‘Ik werk met name bij verschillende bedrijven in Nederland als freelance psycholoog voor mensen die wat minder lekker in hun vel zitten, burn-outklachten hebben en moeite hebben met de werkprivébalans. Ik doe een-op-een begeleiding op gebied van preventie en ik train managementteams op leiderschap en geef lezingen over geluk. Daarnaast begeleid ik particulieren die nog geen psycholoog of huisarts bezoeken, maar wel het gevoel hebben dat ze zijn vastgelopen. Soms voelen mensen zich geleefd en weten dat niet meer om te keren. Ze komen bij mij om zich weer happy te voelen.’

Dat lijkt me lijkt me een hele verantwoordelijkheid. Maar niet voor jou.

‘Nee, want als je door gaat vragen ga je op zoek naar waar de trigger ligt van waaróm men minder happy is. Het is altijd een optelsom van verschillende elementen uit je leven. Alleen heeft de ene trigger meer invloed op je geluksgevoel dan de andere. En daar leggen we dan de focus op.’

Is komen tot geluk en het geluksgevoel voor iedereen op de wereld hetzelfde? Is er dus één succesformule? Of zie je per land andere ingrediënten voor geluk?

‘Het is in elk geval per land anders en ik denk zelfs dat dit per individu verschilt. Als je aan een Nederlander vraagt geluk te omschrijven dan gaat het vaak over kortetermijngeluksmomenten als feestjes, reizen en een soort ideale (fantasie)wereld. Al die dopamineshotjes die je ontvangt van dit soort ervaringen – die jou dus dat geluksgevoel geven – is vaak wat mensen in de westerse wereld associëren met geluk. Alleen het échte geluk zit ‘m in het langetermijngeluk. Dát is wereldwijd hetzelfde én bewezen. Dat is de serotonine die vrijkomt, dat zorgt ervoor dat we tevreden zijn en dat we rustig zijn. Dat is met name wat in de Aziatische cultuur veel meer wordt nagestreefd dan bij ons. Middels meditatie en meer. Meditatie is één van de manieren om rustig en tevreden te worden. Vertaald naar onze westerse wereld is geluksbevorderaar nummer één: sporten. Het zorgt ervoor dat álle vier de gelukshormonen – serotonine, oxytocine, endorfine én dopamine – gelijktijdig worden afgegeven aan je brein. Dus je ervaart én genot én plezier. Daarna ervaar je tevredenheid en rust. Daar word je op de lange termijn gelukkiger van.’

Dus mensen die graag sporten of zelf een beetje verslaafd eraan zijn, zijn eigenlijk verslaafd aan dat geluksgevoel?

‘Precies! Eigenlijk wel.’

Je noemt in je boek nog een aantal elementen die dit geluksgevoel bevorderen.

‘Er zijn er wel een dertigtal te noemen, maar als je heel effectief aan de slag wil dan is sporten nummer één en een tweede is sociale verbondenheid. Helaas vallen daar online borrels níet onder. Het gelukshormoon wordt alléén afgegeven bij live contacten met een ander. Iemand écht in de ogen kijken of een goed gesprek aangaan op een terras bijvoorbeeld. Dan komt het knuffelhormoon oxytocine vrij en dat zorgt ervoor dat we de ander meer waarderen en beter vertrouwen.’

Waarom werd jij gelukspsycholoog?

‘Toen ik net afstudeerde in 2000 ontstond de stroming positieve psychologie en die houdt zich meer bezig met mensen zich continu lekker in hun vel te laten voelen. Dit door bepaalde technieken toe te passen en met mentale gezondheid aan de slag te gaan. Na acht jaar met zware criminelen aan de slag te zijn geweest ben ik les gaan geven aan de universiteit van Maastricht, daar kwam ik in aanraking met positieve psychologie en dat vond ik heel leuk.’

Maar tien procent van je langetermijngeluk komt van externe factoren en negentig procent van hoe ons brein de wereld waarin we ons bevinden verwerkt.

‘Vijftig procent van je geluksgevoel is aangeboren. Het is wél zo dat we ons aangeboren geluksniveau omhoog kunnen krijgen. Maar tien procent van je geluk zit in je omstandigheden. En heel veel mensen focussen juist op die omstandigheden en denken dan dat veranderen van partner, baan of woonplaats per definitie (weer) geluk zal brengen. Maar daar ligt het niet aan. Mensen wennen heel snel aan alles wat positief is. Dat proces noemen wij hedonistische adaptatie. Het went en dan ben je al snel weer op zoek naar iets nieuws in je omstandigheden om je dat (korte termijn) geluksgevoel te geven. Het deel van ons brein dat onze emoties aanstuurt is nog steeds zo primair dat het zich blijft focussen op negatieve signalen, dat blijft hangen. Dat is ook de reden dat de meerderheid van nieuwsberichten negatief getint zijn. Men weet heel goed dat wij van nature meer aangetrokken wordt door negatief dan door positief nieuws. De kunst zit ‘m er dus in juíst te focussen op álles dat wél positief is! Maar níet je omstandigheden veranderen maar door je mindset te keren. Van een negatieve mindset naar een positieve mindset. En dát is die laatste veertig procent van je geluk. Dat zit écht tussen je oren.’

Hóe keer je je mindset van negatief naar positief?

‘Door juist overdreven meer aandacht te geven aan datgene wat positief is. En als jou het helpt om naar Nieuws v/d Vooruitgang te luisteren op Sublime FM, omdat daar óók positief nieuws gemeld wordt, dan is dat een goeie. Je mindset wijzigen doe je ook middels een dankbaarheidsoefening. Geluk zit ‘m níet in de omstandigheden, maar in hoe je met die omstandigheden omgaat. En kijk dan naar wat er wel goed ging en waar je trots op bent. Dan train je namelijk je positieve netwerk in je brein waardoor het ook op andere momenten makkelijker wordt om met tegenslagen om te gaan.’

Ik neem aan dat jijzelf als gelukspsycholoog ook niet áltijd blij en fluitend door het leven gaat?

‘Nee zeker niet! Ik heb ook zo mijn momenten en dan ga ik tóch dat rondje rennen of een positieve podcast luisteren. Ik zet me er dan toe dingen te doen die me blij maken. En als je wéét dat je dit soort dingen kunt sturen – dat noemen we een groeimindset – dan zal jou dat gelukkiger maken. Er zijn helaas veel mensen die niet geloven in dat stukje maakbaarheid van geluk. Die denken dat het leven hen toch wel overkomt en je er niks aan kunt doen. Als je die slachtofferrol aanneemt dan heb je inderdaad grote kans dat je veel ongelukkiger bent in je leven dan mensen met een groeimindset.’

Kun je ook bij jou terecht als je al gelukkig bent, maar jezelf nóg meer mentale weerbaarheid wilt geven en de beste versie van jezelf wilt worden?

‘Jazeker. Sterker nog, vooral in de millennialdoelgroep wil men alles uit zichzelf halen en is er focus op persoonlijke ontwikkeling. Men wil zich over vijfentwintig jaar nog steeds gelukkig voelen. Wat ik daar vaak opmerk is dat mensen zich ofwel gelukkig voelen omdat ze bijvoorbeeld een leuke vriendkring hebben of op een leuke plek wonen, maar niet duidelijk voor ogen hebben hoe ze ervoor gaan zorgen over vijf jaar nog stééds gelukkig te zijn. Veel mensen hebben niet een duidelijk doel voor ogen. En juist het ontwikkelen van je eigen persoonlijke visie, het doorlichten van jezelf door je af te vragen wat jij nou nodig hebt om de rest van je leven stressvrij en gelukkig te blijven functioneren, zal ertoe bijdragen dat je áltijd gelukkig blijft! Dan ga ik met jou op zelfonderzoek uit en kijken we naar je persoonlijkheid en wat je nodig hebt om je gelukkig te voelen. We kijken naar wat je talenten zijn en of deze wel volledig benut worden. Waar je passies en dromen liggen en hoe ze kunnen uitkomen. Daar werken we aan en daar komt dan echt wel jouw persoonlijke visie en doel uit. Daar maken we een plan van en daar ga je dan mee aan de slag.’

In je boek vertel je dat de 5 R-en de basis zijn voor geluk. Reinheid, regelmaat, rust, relatie en richting. Met welke van de vijf hebben mensen de meeste moeite?

‘Dat is met de richting.’

De universele vraag lijkt wel te zijn hoe men richting vindt in zijn leven. Is daar een antwoord op of een formule voor? Want dit lijkt de moeilijkste van alle R-en. Hoe vind je de richting van je leven?

‘Dát is een heel goede vraag. Heel veel zelfhulpboeken beginnen met de vraag jouw ultieme droom of doel op te schrijven. Maar dat wéét men vaak helemaal niet. Negentig procent van de mensen die ik begeleid hebben vaak nog geen idee wat ze precies willen met hun leven en wat hun passies zijn. Anderen hebben er wel honderd en sommigen hebben er niet één. Hoe ga je dan aan de slag? Dáár zit dat stukje zelfkennis in. Op het moment dat je jezelf goed leert kennen door met een professional te praten die wat patronen herkent en aan de slag gaat met vraagstukken als; wie bén ik nu en wat heb ik nodig in mijn leven, kom je erachter wat geschikte doelen voor jou zouden kunnen zijn die je zou kunnen nastreven.’

Dus het vinden van je richting is een proces waarin je jezelf vragen gaat stellen en véél beter leert kennen.

‘Precies. Ik ben er van overtuigd dat het ene doel niet gaat werken voor de één en wel voor een ander. Het is écht maatwerk.’

Kun je ook drie richtingen hebben? Of komt er áltijd één richting uit?

‘In principe niet. Als je je levensmissie gaat bepalen kan deze in negen gebieden liggen. Dit zijn verstand (kennis, waarheid), lichaam (gezondheid, fitheid), zintuigen (schoonheid, kunst), hart (liefde), wil/geweten (moraliteit), menselijke ziel (spiritualiteit/geloof), amusement (minder zorgen, lachen, geluk), bezittingen (eenvoud), aarde (milieu en energie). In principe overlappen die velden elkaar niet en heb je één voorkeur waar je persoonlijkheid zich het beste in thuis voelt en waar je je talenten het meeste kunt uitoefenen.’  

Wat is volgens jou na de pandemie het nieuwe geluk?

‘Het zit ‘m een stuk in tevreden zijn. Blij zijn in het hier en nu en met wat je hebt. Maar juist na die lockdown lonken de kortetermijngeluksmomenten ook wel hoor als ik heel eerlijk ben. Maar de positieve psychologen beweren dat het perfecte geluk een combinatie is van korte- en langetermijngeluk tezamen. Voor de pandemie was men veel meer gefocust op kortetermijngeluksmomenten en tijdens de lockdown hebben veel mensen – naast alle ongemakken – toch ook langetermijngeluk ervaren. Wanneer de mix van beide weer terugkomt gaan we richting het ultieme geluk.’

Mensen die – zeker na de pandemie – negatief denken kun je ook op weg helpen.

‘Ja hoor, dat zijn mensen met een fixed mindset in plaats van een groeimindset. Als zij eenmaal accepteren dat je wel degelijk iets kunt sturen aan je geluksgevoel dan zijn ze er al. Zelfonderzoek doen is áltijd een aanbeveling. Wanneer je veel stress ervaart heb je een laag gevoel van controle. Die controle kun je terugpakken door je eigen doelen op te stellen en na te denken over wat je op zo een stressmoment wél kunt beïnvloeden. Als je altijd gefocust blijft op het trechteren van je controle op een situatie en je je afvraagt wat jouw cirkel van invloed is, zul je eigenlijk de rest van je leven gelukkig blijven!’

Dit is dus dé formule tot het eeuwige geluk!

‘Haha, natuurlijk is het ook een kwestie van loslaten. Bijvoorbeeld als er iets ergs gebeurt het verdriet over je heen laten komen. In het westen rennen wij over het algemeen heel hard weg voor onze eigen emoties. Als we dat nou niet zouden doen dan loopt de emmer ook niet zo vol.’

Tekst Kristina Bozilovic